M. Refik BAYRAM

                                                                                            Kimya Öğretmeni-2008

 

SERİNLETEN TATLI

Dondurma; Türk Standartlar Enstitüsünün 4265’nci maddesine göre krema ve diğer uygun süt ürünleri, içilebilir su, yumurta, sakaroz ile çeşni maddeleri ve katkı maddelerinin belirli oranda karıştırılması ve pastörize edilmesinden sonra tekniğine uygun olarak hazırlanan bir süt ürünü olarak tanımlanmaktadır.

Dünyanın en sevilen tatlarından olan dondurma, geçmişte buza eklenen şarap, ezilmiş meyveler, bal, şerbet gibi katkı maddeleri ile mevsimlik keyif veren bir gıda olarak kullanılırdı. Bugün pek çok değişik hoş koku ve katkı maddesine sahip çeşitli gıda maddeleri ile birleştirilebilen (Bisküvi, çeşitli hamur tatlıları), çubuk, külah halinde tüketilen endüstriyel bir gıda haline gelmiştir.

İnsan, ferahlatıcı serinletici ve şekerli bu tadı talep ettiği andan itibaren dondurma kısa zamanda herkes için aranan bir tat haline gelmiştir. Bu özelliği için tercih edilen dondurmanın tarihi yaklaşık İ.Ö. 200’e kadar uzanmaktadır. Avrupa da endüstriyel üretim ise 1920’li yıllarda başlamıştır. Avrupa’daki süt üreticilerin çoğu gelişen süt ürünleri teknolojisi ile üretim fazlası sütlerini dondurma yapımında kullanabileceklerini fark ettikten sonra bu sektörde faaliyet göstermeye başlamışlardır.

Genel olarak dondurma ilk olarak 3000 yıl kadar önce, Çinliler tarafından üretilmiştir. Aztekler 15. yüzyılda dağların tepelerinden aldıkları karları, yemeklerini ve içeceklerini soğutmak için kullanırken, Peru ve Kolombiya’daki Andres dağlarındaki karlar da soğutma amaçlı kullanılmıştır. Portekizlilerin ve İtalyanların, Latin Amerika’ya gelmesiyle bilinen anlamda dondurma yaygınlaşmıştır. Kar ve şekeri karıştırarak bir çeşit dondurma yapmayı bilen Portekizli ve İtalyanlar burada vanilya ve kakao ile tanışarak vanilyalı ve çikolatalı dondurmanın buluşuna yol açarlar.

İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı Beslenme Uzmanı Diyetisyen Dr. Zeynep Koç, yaz mevsiminde çocuklara meyve suyu yerine dondurma, kiloları ile başı dertte olanlara da dondurmalı diyet önerdiklerini bildiriyor ve açıklamalarına şöyle devam ediyor."Biz, çocuklara, meyve suyu yerine dondurma yemelerini tavsiye ediyoruz. Okul mönülerinde sürekli çocuklara meyve suları veriliyor, ancak konsantre hazırlanmış meyve sularında kalori dışında besleyici bir şey yok. Oysaki çocuklar, sağlıklı büyümeleri ve iyi bir kemik yapısına sahip olmaları için son derece gerekli bir besin maddesi olan süt yerine, sıcakların geldiği bu günlerde gerekli kalsiyumu dondurma yiyerek alabilirler."

Süt mikroorganizmalar için çok iyi bir ortamdır. Bu nedenle çok kolay bozulur ve sağlığa aykırı bir duruma gelir. İçerdiği yüksek kalsiyum oranı ile çocukların kemik gelişimini destekleyen dondurmanın faydaları, belli noktalara dikkat edilmezse zarara dönüşebilir.

Dondurmanın külaha yerleştirilmesinde kullanılan kaşık, özel solüsyonun içinde tutulmadığı için mikroorganizmaların yuvası haline gelebilmektedir. Kaşık üzerinde üreyen bakteriler, her kaba daldırılıp çıkarıldığında dondurmaya bulaşmaktadır.

İçinde buz tanecikleri olması, dondurmanın kurallara uygun üretilmediğini gösterir.
Kalsiyum, fosfor, protein, B2 ve A vitamini içeren dondurmanın, serinletici ve besleyici özelliğine dikkati çeken uzmanlar; şu ortak görüşlere varıyorlar. “Çocuklar dondurma yiyerek günlük kalsiyum gereksinmelerinin önemli bölümünü karşılayabilirler. Çocuklar için yaz aylarında kalsiyum gereksinmelerini karşılamak genellikle bu aylarda daha az süt tükettikleri

İçin daha zordur. Bu kapsamda dondurma özellikle çocuklar için yaz aylarında önemli bir besin kaynağı olabilir. Çocuklara 2–3 yaşından itibaren dondurma verilebilir. Ancak, özellikle küçük çocuklar için, dondurma oda sıcaklığına yakın bir ısıda verilmelidir. Bekletilen bir dondurma tekrar soğutulmamalıdır.”

Dondurma sütten yapılmasına karşın basit karbonhidrat dediğimiz şeker içermektedir. Aşırı tüketimi ishale neden olabilir. Enerji açığı olan, zayıf çocuklarda her gün tüketiminde bir sakınca yoktur. Enerji fazlasına ihtiyacı olmayan kilolu çocukların ise haftada 1- 2 kez tüketimi daha uygundur.

Hijyenik şartlarda hazırlanmış dondurma, besleyici özelliklerinin yanısıra diş sağlığı açısından da yararlı bir gıda maddesi olduğunu belirten diş hekimleri, Dondurmanın içersinde bulunan süt, diş etleri ve kemiklerinin güçlenmesine, ağızda eriyen dondurma da dişlerin temizlenmesine katkıda bulunduklarını söylüyorlar.

Yaz aylarının yediden yetmişe kadar, herkesin tatlısı olan dondurma ile ilgili yaptığım bu derleme çalışması, ilginizi çekeceğini ve dondurma tatlısı ile ilgili yararlı bilgiler edineceğinizi düşünüyorum. Yaklaşmakta olan yaz mevsiminde renk renk farklı tatlardaki tatlılarımız hepimizi bekliyor. Afiyetle.

 

4.Vikipedi web sayfası